நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House) மூவங்க நாடகம் அங்கம் -1 காட்சி -13

ஆங்கில மூலம் : ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (1856–1950) தமிழாக்கத் தழுவல் : சி. ஜெயபாரதன், கனடா

“செய்ய வெட்கப்படும் ஒன்றைச் செய்யும் மூடன் ஒருவன் அதைத் தன் கடமை என்று எப்போதும் அறிவிக்கிறான்.”

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (Apollodorus in Caesar & Cleopatra)

“அவன் ஒரு காட்டுமிராண்டி ! அவன் நினைக்கிறான்: அவனது இனத்தவர் பழக்கமும், (கைப்பற்றிய) தீவின் வழக்கமும் இயற்கையின் நியதிகள் என்று.”

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (Julius Caesar in Caesar & Cleopatra)

++++++++++++++++

நாடக ஆசிரியர் பெர்னாட் ஷாவைப் பற்றி:

ஜியார்ஜ் பெர்னாட் ஷா அயர்லாந்தின் தலைநகர் டப்ளினில் 1856 ஆம் ஆண்டில் ஜியார்க் கார் ஷா & லுஸிண்டா எலிஸபெத் ஷா இருவருக்கும் பிறந்தவர். அவரது அன்னை ஆப்ரா (Opera) இசையரங்குப் பாடகி, வாய்க்குரல் பயிற்சியாளி. தந்தையார் தோல்வியுற்ற வணிகத்துறையாளர். வறுமையி லிருந்து குடும்பத்தை விடுவிக்க முடியாத பெருங் குடிகாரர். இருபது வயதில் பெர்னாட் ஷா அன்னையுடன் லண்டனுக்குச் சென்றார். அங்கே தாயார் இசைத்தொழில் மூலம் ஊதியம் பெற்றுக் குடும்பத்தை நடத்திக் கொண்டு வந்தார். நிரம்ப இலக்கிய நூற் படைப்புகளைப் படித்து வந்த பெர்னாட் ஷா, முதலில் ஐந்து தோல்வி நாடகங்களை எழுதினார். பிறகு நாடக மேடை உலகில் புகுந்து மற்றவர் நாடகங்களைக் கண்டு 1894 இல் “சனிக்கிழமை கருத்திதழில்” (Saturday Review) நாடகங்களைப் பற்றித் திறனாய்வு செய்து எழுதி வந்தார். அப்போது பொதுவுடைமைக் கோட்பாடில் ஈடுபாடு மிகுந்து பிரதம மேடைப் பேச்சாளாராகவும் உரைமொழி ஆற்றினார்.

அவர் எழுதிய சிறப்பான நாடகங்கள்: பிக்மாலியன் (Pygmalion), ஜோன் ஆ•ப் ஆர்க் (Saint Joan), மனிதன் & உன்னத மனிதன் (Man & Superman), ஆப்பிள் வண்டி (The Apple Cart), டாக்டரின் தடுமாற்றம் (The Doctor’s Dilemma), மெதுசேலாவுக்கு மீட்சி (Back to Methuselah), மேஜர் பார்பரா (Major Barbara), கோடீஸ்வரி (Millionairess), ஆனந்த நாடகங்கள் (Plays Pleasant), தூயவருக்கு மூன்று நாடகங்கள் (Three Plays for Puritans), இதயத்தை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House), ஆயுத மனிதன் (ஊழ் விதி மனிதன்) (The Man of Destiny) (1898) போன்றவை. ஐம்பது ஆங்கில நாடகங்கள் எழுதிய பெர்னாட் ஷாவுக்கு 1925 இல் இலக்கிய நோபெல் பரிசு அளிக்கப்பட்டது.

+++++++++++++++++++++

இந்த நாடகத்தைப் பற்றி :

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷாவின் இந்த மோக இன்பியல் நாடகம் (Lusty Comedy) இங்கிலாந்து தேசத்தின் தென் கோடியில் உள்ள ஸஸ்ஸெக்ஸ் குன்றுக் கடல் பகுதியில் (Sussex Area) நிகழ்வதாக எழுதப் பட்டுள்ளது. அங்கே காப்டன் ஷோடோவர் (Captain Shotover) தன்னிரு புதல்வி யருக்கும் மற்றும் சம்பிரதாயம் பேணாத அவரது நண்பருக்கும் தன் இல்லத்தில் (Nautical Sussex Home) விருந்து வைக்கிறார். வாலிப மாது ஒருத்தி விரும்பி மணந்து கொள்வது செல்வத்துக்கா அல்லது காதலுக்கா என்பதுதான் நாடகத்தின் முக்கியக் கேள்வி ! காப்டனின் இல்லம் வாலிப இதயத்தை முறிக்கும் வாழ்வு மர்மங்கள் நிரம்பி மரணச் சாபத்தில் கட்டப் பட்டது ! அந்தக் கொந்தளிப்பு நிலையைக் காட்ட பெர்னாட் ஷா பிரிட்டீஷ் நாட்டுப்புற வீட்டை (Country Home) ஒரு கப்பலாக உருவகப் படுத்திக் கொள்கிறார். அவரது இல்லக் கப்பல் வக்கிரக் காதலர் (Loopy Lovers), போலிப் போதகர் (False Prophets), முதுமையுற்ற தீர்க்க தரிசிகள் (Aging Visionaries), வாலிப ரோமியோக்கள் (Aging Romeos), கவைக்குதவா பூரணவாதிகள் (Ineffectual Idealists), வஞ்சகச் செல்வந்தர் (Mangy Capitalists) பலர் கூடுகின்ற ஒரு விலங்குக் காட்சி சாலை (Menagerie /Zoo). நாடகக் கதைக் கரு (Plot) முன்னாள் கப்பல் காப்டன் ஷோடோவர், புதல்வியர் ஹேஸியோன், ஏரியட்னி, எழில் மாது மிஸ் எல்லி நால்வரை மையமாகக் கொண்டு விரிந்து உச்சக் கட்டத்தைத் தொடுகிறது.

1917 இல் முதல் உலக மகா யுத்தம் நடந்து கொண்டிருந்த சமயத்தில் ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா எழுத ஆரம்பித்து 1919 இல் முடித்த நாடகமிது. “நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம்” நாடகம் 1920 ஆண்டில் நியூ யார்க் நகரில் முதன்முதலில் அரங்கேறியது. பெர்னாட் ஷா எழுதிய நாடகங்களிலே இது முற்றிலும் வேறுபாடானது. இந்த நாடகத்தைப் படிக்கும் அல்லது பார்த்துச் சுவைக்கும் வாசகர் பெர்னாட் ஷாவின் நீண்ட பிரச்சாரம் நகைச்சுவை இரண்டையும் ஒருங்கே சம அளவில் அனுபவிப்பர். நாடக ஆசிரியர் வாயிலிருந்து மளமள வென்று கொட்டும் வார்த்தைகளின் நீர்வீழ்ச்சியில் வாசகர் உள்ளம் நனைந்து ஷாவின் உன்னத தீர்க்க தரிசச் சிந்தனைகளோடு பந்தயக் குதிரைபோல் ஓடும். இந்த நாடகம் மிகத் துணிச்சலான ஓர் அழிவுத் தலைப்பை (Subversive Topic) நம் கண்முன் நிறுத்துகிறது. அவை உலகப் போரால் விளையும் தீங்குகள் மட்டுமல்ல ! நமது தன்னிறைவு பெறாத அதிகார ஆற்றலால் (Destruction Power of our Complacency) இல்லத்திலும், சமூகத்திலும் உண்டாக்கப் படும் மிகையான அழிவுக் கோரம் !

நாடகத்தில் வருபவை அனைத்தும் தையலற்ற ஒரு முழுமை அணியாய் ஒருங்கு சேர்கின்றன ! இரண்டரை மணிநேரம் நடக்கும் இந்த நாடகம் குழப்பத்தை உண்டாக்காமல் நகர்ந்து சென்று முடிகிறது. இது காட்டும் நிகழ்ச்சிகள் யாவும் இங்கிலாந்து இல்லம் ஒன்றிலும், கப்பலிலும் நேர்கின்றன. நாடக முக்கியக் கதா பாத்திரம் காப்டன் ஷொடோவர் (Captain Shotover) செழித்த சிந்தனையோடு பேசுகிறார். அரங்க மேடையில் அவர் மனித இனத்தைத் தூக்கி எறிவதை ஒருவர் காணாமலே போய் விடலாம். இந்த நாடகத்தில் பிரிட்டீஷ் மேற்குடிக் கோமகனார் இடையே முதல் உலக யுத்தத்துக்கு முன்னிருந்த மூடத்தனங்கள் காட்டப் பட்டு மக்கள் துயர்க் கொடுமை ஷாவின் கலைத்துவச் செழிப்போடு காட்டப் பட்டுள்ளன.

நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லத்தை ஒரு கப்பலாக உருவகம் செய்கிறார் பெர்னாட் ஷா. ஷா இந்த நாடகத்தில் சிரிப்பு வெடி கிளப்பும் வசன வரிகளை இடையிடையே நிரப்பி முடிவில் பெரு வெடிப்பு நிகழ்ச்சியாய்த் தோன்றி உச்சக் கட்டம் வருகிறது. வசன வரிகள் நாடகத்தில் நீண்ட போதிப்பாகத் தெரிந்தாலும் பெர்னாட் ஷாவின் கருத்துக்கள் கேட்கத் தகுந்தவை. சிரிக்க வைப்பவை ! சிந்திக்க வைப்பவை. தற்போதைய நமது சமூகப் பிரச்சனைகளையும் ஆங்காங்கே எதிரொலிப்பவை.

++++++++++++++++++++++

நாடக உறுப்பினர்:

1. காப்டன் ஷொடோவர் (Captain Shotover) : (88 வயது)
(மிஸ். ஹெஸியோன், மிஸ். எரியட்னி இருவரின் தந்தை)

2. மிஸ் எல்லி டன் (Ellie Dunn) : இள வயது மங்கை

3. மிஸ்டர் மாஜினி டன் (Mazzini Dunn) : மிஸ் எல்லியின் தந்தை

4. மிஸிஸ் ஹெஸியோன் குசபி (Hesione Hushabye) காப்டனின் மூத்த புதல்வி (45 வயது)

5. எரியட்னி அட்டர்வுட் (Ariadne Utterword) : காப்டனின் இளைய புதல்வி

6. ஸர் ஹேஸ்டிங்ஸ் அட்டர்வோர்டு : (Sir Hastings Utterword) எரியட்னியின் கணவர்.

7. ரான்டல் அட்டர்வோர்டு (Randal Utterword) (40+) ஹேஸ்டிங்ஸின் சகோதரன்

8. மிஸ்டர் ஹெக்டர் குசபி (Hector Hushabye) : ஹெஸியோனின் கணவர் (50 வயது)

9. வில்லியம் மங்கன் (Bill Mangan, Business Boss) : செல்வந்தர். வயது 55.

10. மிஸ்டர் காரத் ஸாக்ஸி (Gareth Saxe) செல்வீகக் கோமகன்

11. ஆல்•பிரெட் மங்கன் (Alfred Mangan) – Mr. Mazzini Dunn’s Employer Boss

12 தாதி கின்னஸ் (Nurse Guinness) : காப்டன் இல்லத்து முதிய பணிமாது. (60 வயது)

13 மிஸ் ஜென்னி ஸ்டர்லின் (Jenny Sterlin) : வேலைக்காரி.

***************************

இடம் : இங்கிலாந்தில் ஸஸ்ஸெக்ஸ் குன்றுக் கடற் பகுதியில் இருக்கும் நாட்டுப்புற இல்லம் (A Country Home in North End of Sussex, UK). பழைய இல்லம் உயர்ந்த பீடக் கப்பல் போல் கட்டப் பட்ட மர வீடு. மின்சார விளக்குகள் காணப்படுகின்றன. வரவேற்பு முன்னறையில் சோ•பாக்கள், நாற்காலிகள் உள்ளன.

நேரம் : மாலை ஆறு மணி, குளிர்ந்த தென்றல் வீசும் செப்டம்பர் மாதம்.

அரங்க அமைப்பு :

காப்டன் இல்லத்து முன்னறையில் ஓரிளம் மாது (மிஸ் எல்லி டன்) சோ•பாவில் அமர்ந்திருக்கிறாள். மாலை நேரம். சுவர்க் கடிகாரம் 6 மணி அடிக்கிறது. மிஸ். எல்லி பொறுமை இழந்து எழுந்து நின்று அங்குமிங்கும் பார்த்து வருத்தம் அடைகிறாள். இள மாது அழகு பொங்கி உடல் நளினமோடு காணப் படுகிறாள். முகத்தில் அறிவுச் சுடர் ஒளிர்கிறது. அணிந்துள்ள ஆடை பகட்டாக இன்றி நடுத்தரக் குடும்பப் பெண்ணாகக் காட்டுகிறது. மறுபடியும் சோ•பாவில் அமர்ந்து ஷேக்ஸ்பியர் நாடகம் ஒன்றை எடுத்துப் படிக்கிறாள். அப்போது ஒரு வயதான மாது (Nurse Guinness) தட்டில் மூன்று கிளாஸ் தம்ளரில் மதுபானம் எடுத்துச் செல்கிறாள். அவள் குறுக்கிட்ட போது மிஸ் எல்லியின் நூல் தவறிக் கீழே விழுகிறது. வயதான மாது வாலிப மாதை வியப்போடு முதன்முறை பார்க்கிறாள். விருந்தாளிக்கு வேலைக்காரி டீ கொடுப்பதைக் காப்டன் வெறுக்கிறார். அப்போது திடீரெனப் பல வருடங்களுக்குப் பிறகு வரும் அவரது இரண்டாம் புதல்வியை அவர் வரவேற்காது வெறுப்புடன் புறக்கணிக்கிறார்.. ஹெஸியோன் தாமதமாக வந்து மிஸ். எல்லியை வரவேற்கிறாள். அடுத்து வரும் மிஸ் எல்லியின் தந்தை மாஜினியைக் குறைகூறுகிறாள் ஹெஸியோன். மாஜினியின் எஜமானர் மங்கன் எதிர்பாராமல் நுழைகிறார். அடுத்து ஹெஸியோன் கணவர் (ஹெக்டர் குசபி) வந்து எல்லிக்கு மனக் குழப்பத்தை உண்டாக்குகிறார். திடீரென மாஜினியின் மேலதிகாரி வயதான மங்கன் வந்து இளங்குமரி எல்லியை மணக்கப் போவதாகக் கூறுகிறார். அந்தத் திருமணத்தைத் தடுக்க முயல்கிறார் காப்டன் ! திறந்த வாசல் வழியே ஹெஸியோன் மைத்துனன் ரான்டல் அட்டர்வோர்டு வருகிறான்.

+++++++++++++++++++++

அங்கம் -1 காட்சி -13
(மூவங்க நாடகம்)

ரான்டல்: ஒருத்தியோட கணவன் அழகாக இருக்க வேண்டும் என்று அவசியம் இல்லை ஏரியட்னி !

ஹெஸியோன்: ஒருத்தி சகோதரியின் கணவன் அவளுக்கு அழகாகத்தான் தோன்றுவான் ரான்டல் !

ஏரியட்னி: அசிங்கமாகப் பேசாதே ரான்டல் ! ஹெஸியோன் ! நீயும் அவரைப் போல் மோசம் !

(மிஸ் எல்லியும், ஹெஸியோன் கணவன் ஹெக்டரும் வருகிறார். எல்லி ஒதுங்கிக் கொள்கிறாள். ஹெக்டர் முன்வந்து ஏரியட்னி அருகில் சிலையாய் நிற்கிறான்)

ஹெஸியோன்: ஹெக்டர் ! இவள்தான் என் இளைய சகோதரி ஏரியட்னி ! நம் திருமணத்தின் போது இவள் வரவில்லை !

ஹெக்டர்: என்ன ? இந்த அழகி உன் இளைய சகோதரியா ? இருக்க முடியாது !

ஏரியட்னி: (புன்னகையோடு) ஏனிருக்க முடியாது ?

ஹெக்டர்: (ஏரியட்னி அழகில் மயங்கி, தடுமாறிக் கொண்டு) உன் சகோதரி இத்தனை அழகி என்று தெரியாமல் போனது எனக்கு ! வருக வருக ! உன் வரவு எனக்குப் பூரிப்பை அளிக்கிறது ! (மரியாதை யோடு கைகுலுக்க அவளிடம் கையை நீட்டுகிறான். ஏரியட்னி கை நீட்டவில்லை)

ஹெஸியோன்: புரிய வில்லையா ஹெக்டர் ? என் சகோதரி ஒரு முத்ததை எதிர்பார்க்கிறாள் !

ஏரியட்னி: (முறுவலுடன்) ஹெஸியோன் ! போதும் உன் கேலி !

ஹெஸியோன்: ஹெக்டர் ! ஒரு நல்ல மைத்துனன் மாதிரி என் சகோதரிக்கு ஓரினிய முத்தம் கொடு ! அதோட விட்டு விடு ! (அவர் இருவரையும் தனியே விட்டு அகல்கிறாள்)

ஹெக்டர்: சகோதரியிடம் நீ ஒழுங்காய் நடந்துகொள் ஹெஸியோன் ! அவள் பல வருடங்கள் கழித்து இங்கு வந்திருக்கிறாள். அவளைப் பரிவோடு, மதிப்போடு, பாசமோடு நடத்து ! நாகரீகமாக நடந்து கொள் !

ஏரியட்னி: நன்றி ஹெக்டர் ! (இருவரும் கைகுலுக்கிக் கொள்கிறார்)

(மிஸ்டர் மாஜினி டன் தோட்டத்தில் குறுக்கே போவது தெரிகிறது)

காப்டன்: (இடையே புகுந்து எல்லியைப் பார்த்து) மிஸ் எல்லி ! உன் தந்தை கை கழுவி விட்டார் !

எல்லி: (ஏதோ சிந்தனையில்) அப்பா எப்போதும் அப்படித்தான் காப்டன் !

ஹெஸியோன்: (ரான்டலைப் பார்த்து) இவர்தான் என் கணவர் !

ஹெக்டர்: ஏற்கனவே நாங்கள் சந்தித்து விட்டோம் ! போதும் ஹெஸியோன் ! என்னைத் திரும்ப திரும்ப பிறருக்கு அறிமுகம் செய்வதை இனிமேல் நிறுத்து ! (ஏரியட்னியைப் பார்த்து) உட்கார மாட்டாயா இங்கே ! உன்னிடம் பேச எனக்கு ஆசை !

மாஜினி: (உணர்ச்சியோடு) இவை எல்லாம் சொல்வது மிகச் சொற்பம் ! இப்போது எழும் வினா: நாம் யாரென்பது இல்லை ! நாம் யாராக இருக்கிறோம் என்பதுதான் !

காப்டன்: (வெகுண்டு) நீ எப்படிப் பட்டவன் தெரியுமா ?

மாஜினி: (அதிர்ச்சி அடைந்து) காப்டன் ! நான் எப்படிப் பட்டவன் ?

காப்டன்: (சட்டென) ஒரு திருடன் ! கடல் கொள்ளைக்காரன் ! ஒரு கொலைகாரன் !

மாஜினி: (தயக்கமுடன்) காப்டன் ! நீங்கள் தவறாய்ப் புரிந்து கொண்டிருக்கிறீர் என்பது என் அழுத்தமான எண்ணம் !

காப்டன்: ஓர் போராட்டமான வாழ்க்கை உனது வாழ்க்கை ! ஆனால் எதில் போய் அது முடியும் என்று எனக்குத் தெரியாது ! ஒரு மரியாதைக்குரிய உணர்வு உள்ளது ! உனக்கு பெண்மை மிக்க ஒரு புதல்வி ! உனக்கு ஒரு நகர மதக்குரு போன்ற தோற்றம், பேச்சு வார்த்தை ! நான் குறிப்பிட்டது ஓர் எச்சரிக்கையாய் இருக்கட்டும் ! (தோட்டத்தின் பக்கம் சட்டெனப் போகிறார்)

மாஜினி: (முணுமுணுத்து) நானொரு திருடன், கடற் கொள்ளைக் காரன், கொலைகாரன் ! அப்ப்டி யாரும் நம்புவதாகத் தெரிய வில்லை எனக்கு ! (காப்டன் பின்னால் போகிறார்)

ஹெஸியோன்: (மாஜினி போகும் போது)மிஸ்டர் மாஜினி ! இதனால் ஒரு பயனும் இல்லை. (ரான்டலைப் பார்த்து) நாம் சற்று வெளியே போவோமா ? டீ அருந்தும் வேளை இது ! எப்போதும் டீ தயாராக இருக்கும் இந்த வீட்டில் !

ரான் டல்: நான் எப்போதும் டீ அருந்துவது இல்லை ! ஆனால் நீ உங்கள் தோட்டத்தைக் காட்டுவாயா ?

ஹெஸியோன்: தோட்டத்தில் என்ன இருக்கிறது ? ஒன்றுமில்லை ! அப்பாவின் தொலைநோக்கிக் கூடம் ஒன்று உள்ளது ! ஒரு கற்குகை உள்ளது ! அங்கே அப்பாவின் வெடி மருந்துப் பெட்டிகள் உள்ளன ! ஆனால் ஆங்கே கண்ணுக்கினிய காட்சியைக் காணலாம் !

ரான்டல்: (அதிர்ச்சியோடு) வெடி மருந்துப் பெட்டிகளை வீட்டில் வைத்திருப்பது ஆபத்தல்லவா ?

ஹெஸியோன்: (சிரித்துக் கொண்டு) நாங்கள் வெடி மருந்துக் கிடங்குக்கு மேல் உட்காருவதில்லை !

ஏரியட்னி: அடே புதிதாய் உள்ளதே கதை ! வெடி மருந்துப் பெட்டி வீட்டில் எதற்கு ?

ஹெக்டர்: மனித இனத்தைச் சிதைப்பதற்கு கட்டு மீறிப் போனால் ! ஒரு மகாத்மாவின் ஆணையில் வெடி மருந்துகள் வெடிக்கும் ஓர் ஆன்மீகக் கதிர்விசையைக் கண்டுபிடிக்க முயல்கிறார் காப்டன் !

எல்லி: (பேச்சின் திசை மாற்ற) காப்டன் போடும் டீ சுவையாக உள்ளது ஏரியட்னி !

ஹெஸியோன்: நீ ஏற்கனவே அப்பாவின் டீயைக் குடித்திருக்கிறாயா ?

எல்லி: ஆமாம். வந்தவுடன் என்னை வரவேற்க நீ இல்லை ! உன் தந்தைதான் வரவேற்றார் ! வரவேற்பு கரடுமுரடாய் இருந்தது ! கோபத்தில் வேலைக்காரி கொடுத்த டீயைக் கீழே ஊற்றி அவர் தயாரித்த டீயை எனக்கு வழங்கினார் ! அது தேனாய் இனித்தது ஹெஸியோன் !

ஹெஸியோன்: அப்பாவுக்கு உன்னைப் பிடித்துப் போனது ஆரம்பத்திலே எல்லி !

மிஸ்டர் மங்கன்: (கனிவுடன்) மிஸ் எல்லி ! நாமிருவரும் வெளியே சற்று உலாவச் செல்வோமா ? இனிமையான மாலை ! குளிர்ந்த தென்றல் !

எல்லி: (சலிப்புடன்) நான் களைத்துப் போயிருக்கிறேன் மிஸ்டர் மங்கன் தோட்டத்தில் ஹெக்டரோடு சண்டையிட்டு ! ஓய்வெடுக்க வேண்டும் நான் என்னறையில் ! (மாடிக்கு ஏறுகிறாள்)

மங்கன்: அப்படியே செய் மிஸ். எல்லி ! உனக்கு நல்லது ! ஆனால் எனக்கு ஏமாற்றம் ! உன்னைக் காணத்தான் வரவழைக்கப் பட்டேன் ! உன்னோடு பேசத்தான் நான் ஓடோடி வந்தேன் ! ஆனால் நீ விலகிப் போகிறாய் ! நான் போகிறேன் !

(கவலையோடு போகிறார்)

(தொடரும்)

*******************************

தகவல் :

Based on The Play : Heartbreak House By : George Bernard Shaw (1919)

(A) The Portable Bernard Shaw By : StanleyWeintraub (1977)

(B) Writers & Critics – Shaw By A. M. Gibbs (1969)

(C) The Oxford Dictionary of Quotations (New Edition) (1992)

(D) Heartbreak House By : Elyse Sommer.

(E) Heartbreak House By : Charles Isherwood (October 12, 2006)

(F) Theater Review ‘A Heartening Heartbrek House’ By : Bill Marx (Aug 24, 2009)

(g) BBC DVD Video Classics – Bernard Shaw’s Heartbreak House (1977) (2 Hours)

********************
S. Jayabarathan [jayabarat@tnt21.com] (September 14, 2010)