நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House) மூவங்க நாடகம் அங்கம் -1 காட்சி -10

ஆங்கில மூலம் : ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (1856–1950) தமிழாக்கத் தழுவல் : சி. ஜெயபாரதன், கனடா

“வாழ்ந்து கொண்டிருப்பவை யாவும் தீயவை என்று முடிவு செய்வோர் ஒன்று கடவுள்தான் கேடு விளைவிக்கத் தீயவற்றை உண்டாக்கக் கூடிய தென்றோ அல்லது கடவுள் பல தவறுகளை இழைத்துள்ள தென்றோ நம்ப வேண்டும்.”

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (Introductio to William Hart’s Book Evil)

“இப்போது உலகிலே நம்பத்தக்கதும் நிலைநாட்டப் பட்டதுமான எந்த ஒரு மதமும் இல்லை.”

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா (Introduction to Major Barbara)

++++++++++++++++

நாடக ஆசிரியர் பெர்னாட் ஷாவைப் பற்றி:

ஜியார்ஜ் பெர்னாட் ஷா அயர்லாந்தின் தலைநகர் டப்ளினில் 1856 ஆம் ஆண்டில் ஜியார்க் கார் ஷா & லுஸிண்டா எலிஸபெத் ஷா இருவருக்கும் பிறந்தவர். அவரது அன்னை ஆப்ரா (Opera) இசையரங்குப் பாடகி, வாய்க்குரல் பயிற்சியாளி. தந்தையார் தோல்வியுற்ற வணிகத்துறையாளர். வறுமையி லிருந்து குடும்பத்தை விடுவிக்க முடியாத பெருங் குடிகாரர். இருபது வயதில் பெர்னாட் ஷா அன்னையுடன் லண்டனுக்குச் சென்றார். அங்கே தாயார் இசைத்தொழில் மூலம் ஊதியம் பெற்றுக் குடும்பத்தை நடத்திக் கொண்டு வந்தார். நிரம்ப இலக்கிய நூற் படைப்புகளைப் படித்து வந்த பெர்னாட் ஷா, முதலில் ஐந்து தோல்வி நாடகங்களை எழுதினார். பிறகு நாடக மேடை உலகில் புகுந்து மற்றவர் நாடகங்களைக் கண்டு 1894 இல் “சனிக்கிழமை கருத்திதழில்” (Saturday Review) நாடகங்களைப் பற்றித் திறனாய்வு செய்து எழுதி வந்தார். அப்போது பொதுவுடைமைக் கோட்பாடில் ஈடுபாடு மிகுந்து பிரதம மேடைப் பேச்சாளாராகவும் உரைமொழி ஆற்றினார்.

அவர் எழுதிய சிறப்பான நாடகங்கள்: பிக்மாலியன் (Pygmalion), ஜோன் ஆ•ப் ஆர்க் (Saint Joan), மனிதன் & உன்னத மனிதன் (Man & Superman), ஆப்பிள் வண்டி (The Apple Cart), டாக்டரின் தடுமாற்றம் (The Doctor’s Dilemma), மெதுசேலாவுக்கு மீட்சி (Back to Methuselah), மேஜர் பார்பரா (Major Barbara), கோடீஸ்வரி (Millionairess), ஆனந்த நாடகங்கள் (Plays Pleasant), தூயவருக்கு மூன்று நாடகங்கள் (Three Plays for Puritans), இதயத்தை முறிக்கும் இல்லம் (Heartbreak House), ஆயுத மனிதன் (ஊழ் விதி மனிதன்) (The Man of Destiny) (1898) போன்றவை. ஐம்பது ஆங்கில நாடகங்கள் எழுதிய பெர்னாட் ஷாவுக்கு 1925 இல் இலக்கிய நோபெல் பரிசு அளிக்கப்பட்டது.

+++++++++++++++++++++

இந்த நாடகத்தைப் பற்றி :

ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷாவின் இந்த மோக இன்பியல் நாடகம் (Lusty Comedy) இங்கிலாந்து தேசத்தின் தென் கோடியில் உள்ள ஸஸ்ஸெக்ஸ் குன்றுக் கடல் பகுதியில் (Sussex Area) நிகழ்வதாக எழுதப் பட்டுள்ளது. அங்கே காப்டன் ஷோடோவர் (Captain Shotover) தன்னிரு புதல்வி யருக்கும் மற்றும் சம்பிரதாயம் பேணாத அவரது நண்பருக்கும் தன் இல்லத்தில் (Nautical Sussex Home) விருந்து வைக்கிறார். வாலிப மாது ஒருத்தி விரும்பி மணந்து கொள்வது செல்வத்துக்கா அல்லது காதலுக்கா என்பதுதான் நாடகத்தின் முக்கியக் கேள்வி ! காப்டனின் இல்லம் வாலிப இதயத்தை முறிக்கும் வாழ்வு மர்மங்கள் நிரம்பி மரணச் சாபத்தில் கட்டப் பட்டது ! அந்தக் கொந்தளிப்பு நிலையைக் காட்ட பெர்னாட் ஷா பிரிட்டீஷ் நாட்டுப்புற வீட்டை (Country Home) ஒரு கப்பலாக உருவகப் படுத்திக் கொள்கிறார். அவரது இல்லக் கப்பல் வக்கிரக் காதலர் (Loopy Lovers), போலிப் போதகர் (False Prophets), முதுமையுற்ற தீர்க்க தரிசிகள் (Aging Visionaries), வாலிப ரோமியோக்கள் (Aging Romeos), கவைக்குதவா பூரணவாதிகள் (Ineffectual Idealists), வஞ்சகச் செல்வந்தர் (Mangy Capitalists) பலர் கூடுகின்ற ஒரு விலங்குக் காட்சி சாலை (Menagerie /Zoo). நாடகக் கதைக் கரு (Plot) முன்னாள் கப்பல் காப்டன் ஷோடோவர், புதல்வியர் ஹேஸியோன், ஏரியட்னி, எழில் மாது மிஸ் எல்லி நால்வரை மையமாகக் கொண்டு விரிந்து உச்சக் கட்டத்தைத் தொடுகிறது.

1917 இல் முதல் உலக மகா யுத்தம் நடந்து கொண்டிருந்த சமயத்தில் ஜார்ஜ் பெர்னாட் ஷா எழுத ஆரம்பித்து 1919 இல் முடித்த நாடகமிது. “நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லம்” நாடகம் 1920 ஆண்டில் நியூ யார்க் நகரில் முதன்முதலில் அரங்கேறியது. பெர்னாட் ஷா எழுதிய நாடகங்களிலே இது முற்றிலும் வேறுபாடானது. இந்த நாடகத்தைப் படிக்கும் அல்லது பார்த்துச் சுவைக்கும் வாசகர் பெர்னாட் ஷாவின் நீண்ட பிரச்சாரம் நகைச்சுவை இரண்டையும் ஒருங்கே சம அளவில் அனுபவிப்பர். நாடக ஆசிரியர் வாயிலிருந்து மளமள வென்று கொட்டும் வார்த்தைகளின் நீர்வீழ்ச்சியில் வாசகர் உள்ளம் நனைந்து ஷாவின் உன்னத தீர்க்க தரிசச் சிந்தனைகளோடு பந்தயக் குதிரைபோல் ஓடும். இந்த நாடகம் மிகத் துணிச்சலான ஓர் அழிவுத் தலைப்பை (Subversive Topic) நம் கண்முன் நிறுத்துகிறது. அவை உலகப் போரால் விளையும் தீங்குகள் மட்டுமல்ல ! நமது தன்னிறைவு பெறாத அதிகார ஆற்றலால் (Destruction Power of our Complacency) இல்லத்திலும், சமூகத்திலும் உண்டாக்கப் படும் மிகையான அழிவுக் கோரம் !

நாடகத்தில் வருபவை அனைத்தும் தையலற்ற ஒரு முழுமை அணியாய் ஒருங்கு சேர்கின்றன ! இரண்டரை மணிநேரம் நடக்கும் இந்த நாடகம் குழப்பத்தை உண்டாக்காமல் நகர்ந்து சென்று முடிகிறது. இது காட்டும் நிகழ்ச்சிகள் யாவும் இங்கிலாந்து இல்லம் ஒன்றிலும், கப்பலிலும் நேர்கின்றன. நாடக முக்கியக் கதா பாத்திரம் காப்டன் ஷொடோவர் (Captain Shotover) செழித்த சிந்தனையோடு பேசுகிறார். அரங்க மேடையில் அவர் மனித இனத்தைத் தூக்கி எறிவதை ஒருவர் காணாமலே போய் விடலாம். இந்த நாடகத்தில் பிரிட்டீஷ் மேற்குடிக் கோமகனார் இடையே முதல் உலக யுத்தத்துக்கு முன்னிருந்த மூடத்தனங்கள் காட்டப் பட்டு மக்கள் துயர்க் கொடுமை ஷாவின் கலைத்துவச் செழிப்போடு காட்டப் பட்டுள்ளன.

நெஞ்சை முறிக்கும் இல்லத்தை ஒரு கப்பலாக உருவகம் செய்கிறார் பெர்னாட் ஷா. ஷா இந்த நாடகத்தில் சிரிப்பு வெடி கிளப்பும் வசன வரிகளை இடையிடையே நிரப்பி முடிவில் பெரு வெடிப்பு நிகழ்ச்சியாய்த் தோன்றி உச்சக் கட்டம் வருகிறது. வசன வரிகள் நாடகத்தில் நீண்ட போதிப்பாகத் தெரிந்தாலும் பெர்னாட் ஷாவின் கருத்துக்கள் கேட்கத் தகுந்தவை. சிரிக்க வைப்பவை ! சிந்திக்க வைப்பவை. தற்போதைய நமது சமூகப் பிரச்சனைகளையும் ஆங்காங்கே எதிரொலிப்பவை.

++++++++++++++++++++++

நாடக உறுப்பினர்:

1. காப்டன் ஷொடோவர் (Captain Shotover) : (88 வயது)
(மிஸ். ஹெஸியோன், மிஸ். எரியட்னி இருவரின் தந்தை)

2. மிஸ் எல்லி டன் (Ellie Dunn) : இள வயது மங்கை

3. மிஸ்டர் மாஜினி டன் (Mazzini Dunn) : மிஸ் எல்லியின் தந்தை

4. மிஸிஸ் ஹெஸியோன் குசபி (Hesione Hushabye) காப்டனின் மூத்த புதல்வி (45 வயது)

5. எரியட்னி அட்டர்வுட் (Ariadne Utterwood) : காப்டனின் இளைய புதல்வி

7. ஸர் ஹேஸ்டிங்ஸ் அட்டர்வுட் : (Sir Hastings Utterwood) எரியட்னியின் கணவர்.

6. மிஸ்டர் ஹெக்டர் குசபி (Hector Hushabye) : ஹெஸியோனின் கணவர் (50 வயது)

7. வில்லியம் மங்கன் (Bill Mangan, Business Boss) : செல்வந்தர்.

8. மிஸ்டர் காரத் ஸாக்ஸி (Gareth Saxe) செல்வீகக் கோமகன்

9. ஆல்•பிரெட் மங்கன் (Alfred Mangan) – Mr. Mazzini Dunn’s Employer Boss

10 தாதி கின்னஸ் (Nurse Guinness) : காப்டன் இல்லத்து முதிய பணிமாது. (60 வயது)

11 மிஸ் ஜென்னி ஸ்டர்லின் (Jenny Sterlin) : வேலைக்காரி.

***************************

இடம் : இங்கிலாந்தில் ஸஸ்ஸெக்ஸ் குன்றுக் கடற் பகுதியில் இருக்கும் நாட்டுப்புற இல்லம் (A Country Home in North End of Sussex, UK). பழைய இல்லம் உயர்ந்த பீடக் கப்பல் போல் கட்டப் பட்ட மர வீடு. மின்சார விளக்குகள் காணப்படுகின்றன. வரவேற்பு முன்னறையில் சோ•பாக்கள், நாற்காலிகள் உள்ளன.

நேரம் : மாலை ஆறு மணி, குளிர்ந்த தென்றல் வீசும் செப்டம்பர் மாதம்.

அரங்க அமைப்பு : காப்டன் இல்லத்து முன்னறையில் ஓரிளம் மாது (மிஸ் எல்லி டன்) சோ•பாவில் அமர்ந்திருக்கிறாள். மாலை நேரம். சுவர்க் கடிகாரம் 6 மணி அடிக்கிறது. மிஸ். எல்லி பொறுமை இழந்து எழுந்து நின்று அங்குமிங்கும் பார்த்து வருத்தம் அடைகிறாள். இள மாது அழகு பொங்கி உடல் நளினமோடு காணப் படுகிறாள். முகத்தில் அறிவுச் சுடர் ஒளிர்கிறது. அணிந்துள்ள ஆடை பகட்டாக இன்றி நடுத்தரக் குடும்பப் பெண்ணாகக் காட்டுகிறது. மறுபடியும் சோ•பாவில் அமர்ந்து ஷேக்ஸ்பியர் நாடகம் ஒன்றை எடுத்துப் படிக்கிறாள். அப்போது ஒரு வயதான மாது (Nurse Guinness) தட்டில் மூன்று கிளாஸ் தம்ளரில் மதுபானம் எடுத்துச் செல்கிறாள். அவள் குறுக்கிட்ட போது மிஸ் எல்லியின் நூல் தவறிக் கீழே விழுகிறது. வயதான மாது வாலிப மாதை வியப்போடு முதன்முறை பார்க்கிறாள். விருந்தாளிக்கு வேலைக்காரி டீ கொடுப்பதைக் காப்டன் வெறுக்கிறார். அப்போது திடீரெனப் பல வருடங்களுக்குப் பிறகு வரும் அவரது இரண்டாம் புதல்வியை அவர் வரவேற்காது வெறுப்புடன் புறக்கணிக்கிறார்.. ஹெஸியோன் தாமதமாக வந்து மிஸ். எல்லியை வரவேற்கிறாள். அடுத்து வரும் மிஸ் எல்லியின் தந்தை மாஜினியைக் குறைகூறுகிறாள் ஹெஸியோன். மாஜினியின் எஜமானர் மங்கன் எதிர்பாராமல் நுழைகிறார். அடுத்து ஹெஸியோன் கணவர் (ஹெக்டர் குசபி) வந்து எல்லிக்கு மனக் குழப்பத்தை உண்டாக்குகிறார்.

+++++++++++++++++++++

அங்கம் -1 காட்சி -10
(மூவங்க நாடகம்)

எல்லி: (ஏமாற்றமாய்த் திரும்பி) என்ன ? உன் கணவரா இவர் ? நம்ப முடிய வில்லையே ! என்னை ஏமாற்றிய இந்த மனிதர் உன் கணவரா ?

ஹெஸியோன்: ஆமாம் எனது கணவர் இவர்.

ஹெஸியோன் கணவர்: (தயக்கமோடு, தடுமாறி) மிஸ் எல்லி டன் ! என்னை மன்னித்துவிடு. எனது உண்மையான பெயர் ஹெக்டர் குசபி ! அந்தப் பெயரை நான் உனக்குச் சொல்ல வெட்கப் பட்டேன் ! பெயர் சொல்ல வரும் சந்தர்ப்பத்தில் எல்லாம் நான் உண்மைப் பெயரை மறைக்கிறேன். ஒரு மாதம் நான் வெளியூர் சென்றிருந்தேன். என் மனைவியை உனக்குத் தெரியும் என்பது எனக்குத் தெரியாது. இங்கு நீ வந்திருப்பதும் தெரியாது எனக்கு ! இச்சிறிய இல்லத்துக்கு நீ வந்திருப்பது பூரிப்பளிக்கும் எனக்கு !

எல்லி: (மிக்க வேதனையுடன்) என்ன செய்வ தென்று தெரிய வில்லை எனக்கு ! ஹெஸியோன் ! உன் அப்பாவிடம் நான் முறையிட வேண்டும் ! (ஹெக்டரைப் பார்த்து) என்னை விட்டுச் செல் ! தொந்தரவு போதும் ! சொந்தப் பெயரை மறைப்பவர் வஞ்சகர் ! பொய் பேசுவோர் எனக்கு நண்பர் அல்லர்.

(எல்லி ஹெஸியோன் பின்னால் ஒளிகிறாள்)

ஹெஸியோன்: (கோபத்தோடு) ஹெக்டர் ! வெளியே போய்விடு ! நீ எல்லியின் மதிப்பை இழந்து விட்டாய் ! அவள் முன் நிற்காதே ! என் மதிப்பையும் இழந்து விட்டாய் ! என் முன்னும் நிற்காதே ! போ வெளியே ! பொய்ப் பெயரைச் சொல்லிக் காதலிப்பது வஞ்சகம் !

ஹெக்டர்: (வருத்தமுடன்) போகிறேன் ! போய் விடுகிறேன் ! (வெளியே போகிறார்)

ஹெஸியோன்: கண்மணி எல்லி ! மனிதர் போய்விட்டார் ! தனியாக நான் இருக்கிறேன். கவலையை விட்டு விடு ! நாலு சொட்டுக் கண்ணீர் விட்டு அழுது விடு ! இவை எல்லாம் மறந்து போகும் நாளைக்கு !

எல்லி: (தலையைத் தூக்கி) அதுவும் சரிதான் ! ஏமாற்றுவதே ஆடவன் பிழைப்பு ! ஏமாறுவதே பெண்ணின் நிலைப்பு ! விழுவதும், எழுவதும் பொழுது போக்காய் போனது !

ஹெஸியோன்: விழுவது இயற்கை ! எழுவது முதிர்ச்சி ! உன் இதயம் முறிந்து விட்டது. ஹெக்டரை நீ விரட்டியது சரியே ! தவறு அவர் மீதுதான் !

எல்லி: இல்லை ஹெஸியோன் ! தவறு என் மீது ! நான்தான் அந்த மனிதனை நம்பினேன். நானொரு முட்டாள் ! ஏனிப்படி நான் கண்டவரிடம் ஏமாற என்னை விட்டுக் கொடுக்கிறேன் ?

ஹெஸியோன்: எல்லிக் கண்மணி ! ஹெக்டரிடம் மயங்காத பெண்டிர் மிகச் சிலரே ! மனிதர் கவர்ச்சியாகப் பேசி எந்தக் கன்னியையும் கைப்பற்றி விடுவார் ! உன் வயதில் நான் உள்ள போது இப்படித்தான் நானும் அவரால் கவரப் பட்டேன் ! பெண்ணைக் கவர்வதில் ஹெக்டருக்கு இணை வேறு கிடையாது ! கவர்ச்சி வாலிபர் என் கணவர் !

எல்லி: கவர்ச்சி வாலிபரா உன் கணவர் ? புளுகர், வஞ்சகர் ! ஒரு பொய் மனிதரை எப்படி நீ கணவராக ஏற்றுக் கொள்கிறாய் ? சதா பிற பெண்களையே சுற்றிவரும் இந்த விநோத மனிதரோடு எப்படி நீ காலம் கடத்துகிறாய் ?

ஹெஸியோன்: ஆடவரை அப்படியே ஏற்றுக் கொள்ள வேண்டும். வினாக்களைக் கேட்காதே ஆணிடம் ! வீண் தர்க்கப் போர்தான் ! வெற்றி அவருக்கு ! தோல்வி உனக்குத்தான் ! காயங்கள் உண்டாகும் ! காயங்கள் ஆறா ! காலம் மாறிக் காயங்கள் ஆறினும் தழும்புகள் மறையா !

எல்லி: ஆனாலும் ஹெக்டர் இப்படிப் பொய் சொல்லலாமா ? பெருமைப் பீற்றல் அதிகம் அவரிடம் ! ஒரு கோழை மனிதர் உன் கணவர் !

ஹெஸியோன்: அப்படிச் சொல்லாதே ! கோழை என்று இடித்துக் கூறினால், ஹெக்டர் கோமாளித்தனமாக ஏதாவது ஒன்றைச் செய்து தானொரு தீரன் என்று நிரூபிப்பார் ! உறுதிப் படுத்துவார். மேல் வீட்டு பால்கனியிலிருந்து கீழ் வீட்டு பால்கனிக்குத் தாவி தன் வீரத்தைக் காட்டுவார் ! அப்படிச் செய்து உயிர்களைக் காப்பாற்றி நிரம்பப் பரிசுகள் வாங்கிப் பீரோவில் வைத்திருக்கிறார்.

எல்லி: ஒருபோதும் அப்படிச் சொன்னதில்லை என்னிடம் அவர் !

ஹெஸியோன்: தன் பராக்கிரமத்தைப் பற்றி அவர் எப்போதும் பெருமை அடித்துக் கொள்வதில்லை ! அதைப் பறைசாற்றக் கூசுவார் ! யாரேனும் கூறினால் வெட்கப் படுவார் ! அவர் கூறும் கதைகள் எல்லாம் வெறும் புனை கதைகளே !

எல்லி: (நெருங்கி வந்து) அவர் மெய்யாகவே ஒரு தைரியசாலியா ? பற்பல வீர தீரச் செயல்கள் புரிந்துள்ளாரா ? அப்படிச் செய்த பிறகு மற்றவரிடம் மாற்றிப் புளுகுவாரா ?

ஹெஸியோன்: ஆமாம் எல்லிக் கண்மணி ! மனிதர் தமது சூழ்ச்சியை மறைத்து நேர்மையாக நடிப்பார் ! இரண்டும் கலந்தவர் மாந்தர் !

எல்லி: (துடிப்போடு) இந்த இல்லத்தில் ஏதோ ஒரு கோளாறு உள்ளது ஹெஸியோன் ! உன்னிடமும் தான் உள்ளது ! நான் ஏன் அமைதியாகப் பேசுகிறேன் உன்னோடு ? என் இதயம் பிளந்து காயப்பட்டு விட்டதை மூடிக் கொண்டிருக்கிறேன் ! இதற்கு முன் என் இதயம் இப்படிக் காயப் பட்டதில்லை !

ஹெஸியோன்: இவையெல்லாம் வாழ்வு உனக்குக் கற்றுக் கொடுக்கும் பாடங்கள் எல்லிக் கண்மணி ! சரி இப்போது சொல் ! சீமான் மங்கனைப் பற்றி என்ன நினைக்கிறாய் ?

எல்லி: (கவலையோடு வெறுப்புடன்) எப்படி இதைக் கேட்கலாம் நீ ஹெஸியோன் ? ஆண்கள் பெயரைக் கேட்டாலே வருவது எனக்கோர் அருவருப்பு !

ஹெஸியோன்: மன்னித்திடு எல்லி ! மறுபடியும் ஹெக்டர் வரும் அரவம் கேட்குது ! பொறுத்துக் கொள்வாயா நீ ?

எல்லி: துடிப்பு அடங்கி விட்டது ! மனம் குணமாகி விட்டது எனக்கு !

(வீட்டு நடுவே தந்தை மாஜினியும், ஹெக்டரும் வருகிறார்)

ஹெக்டர்: எல்லாம் முடிந்து போனது !

மாஜினி: (எல்லியைப் பார்த்து) கண்மணி ! பெரிய விடுவிப்பு, நிம்மதி உனக்கு ! ஹெக்டர் இப்போதுதான் எல்லாவற்றையும் என்னிடம் சொன்னார் ! தவறு அவர் மேல்தான் ! உன்னிடன் தன் பெயரை மறைத்து வேறு மனிதராய்க் காட்டிக் கொண்டது சரியில்லை !

எல்லி: அது என் செவியில் விழுந்ததுதான் ! புனைபெயர் வைத்து ஏமாற்றுவது ஒரு கலை அவருக்கு !

ஹெக்டர்: நான் டின்னருக்குப் பிறகு விளக்கமாய்ச் சொல்கிறேன் ! உனக்குப் பிடிக்கும் அது. நான்தான் ஒரு கதை கட்டினேன் விளையாட்டாய் ! உன்னிடம் உண்மையைச் சொல்லத் தயாராக இருந்தேன் ! ஆனால் நீ என்னை விரட்டி விட்டாய் ! வெளியே சென்ற போது உன் தந்தையிடம் விளக்கமாகச் சொன்னேன் !

எல்லி: என் தந்தை உன்னை நம்பலாம் ! நான் உன்னை நம்பப் போவதில்லை !

மாஜினி: (சிரித்துக் கொண்டு) எல்லி ஒரு விளையாட்டுப் பெண் ! பொருட் படுத்த வேண்டாம்.

(தொடரும்)

*******************************

தகவல் :

Based on The Play : Heartbreak House By : George Bernard Shaw (1919)

(A) The Portable Bernard Shaw By : StanleyWeintraub (1977)

(B) Writers & Critics – Shaw By A. M. Gibbs (1969)

(C) The Oxford Dictionary of Quotations (New Edition) (1992)

(D) Heartbreak House By : Elyse Sommer.

(E) Heartbreak House By : Charles Isherwood (October 12, 2006)

(F) Theater Review ‘A Heartening Heartbrek House’ By : Bill Marx (Aug 24, 2009)

(g) BBC DVD Video Classics – Bernard Shaw’s Heartbreak House (1977) (2 Hours)

********************
S. Jayabarathan [jayabarat@tnt21.com] (August 24, 2010)